'De pil' en andere nare bijwerkingen van anticonceptie
Updated: Jan 31, 2022
De pil is een veelgebruikte anticonceptiemethode waar miljoenen vrouwen elke dag op vertrouwen. Van de Nederlandse vrouwen gebruikt 17 – 51% op een bepaald moment tijdens hun vruchtbare leven de pil.1 De reden voor het gebruik van de pil is om het risico op ongeplande zwangerschappen te minimaliseren. Maar artsen bieden de pil vaak ook aan als reactie op veel voorkomende klachten zoals acne, zware menstruatie, PMS-symptomen of onregelmatige menstruatiecyclus als PCOS. Ja, de pil kan voor sommige vrouwen bij deze symptomen helpen. Maar het is geen ‘magic pill ‘en zal niet de onderliggende oorzaak van deze klachten aanpakken.
'De pil' lijkt op het eerste gezicht een ongecompliceerde vorm van anticonceptie. Wat veel vrouwen echter niet weten is dat de pil ook veel potentieel schadelijke effecten heeft op het vrouwelijk lichaam.
In dit artikel bespreken we enkele bijwerkingen van de pil waar artsen hun patiënten wel over zouden moeten informeren, maar nog te weinig doen.
Disclaimer: de onderstaande informatie is bedoeld om vrouwen te informeren en hen in staat te stellen de beste beslissing voor zichzelf te nemen. Het is op geen enkele manier bedoeld om iemand ervan te weerhouden hormonale anticonceptie te gebruiken. Het doel is uitsluitend om de feiten uiteen te zetten.
De pil kan stemmingswisselingen en depressie veroorzaken
Stemmingswisselingen, angst, prikkelbaarheid en depressie zijn allemaal mogelijke bijwerkingen van de anticonceptiepil. Een studie uit 2015 toonde aan dat het gebruik van de anticonceptiepil zorgt voor een dunnere laterale orbitofrontale cortex en posterieure cingulaire cortex. Dit zorgt voor een aanzienlijke verstoring van de hersenstructuur en -functie.
Deze hersengebieden zijn buitengewoon belangrijk omdat ze betrekking hebben op besluitvorming en emotieverwerking. Dit is misschien niet de enige reden waarom sommige vrouwen aangeven dat ze zich depressief en humeurig voelen tijdens het gebruik van de pil. Maar het helpt wellicht een deel van het emotionele leed – waar veel vrouwen mee te maken hebben – te verklaren.2
In 2020 publiceerde de Volkskrant een artikel waarin vermeld werd dat het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) een herziene huisartsenrichtlijn naar buiten bracht. In deze herziene richtlijn staat dat huisartsen bij gesprekken meer aandacht gaan besteden aan de psychologische bijwerkingen van de pil, waaronder stemmingswisselingen en minder zin in seks.
De pil verhoogt het risico op bepaalde soorten kanker
Het risico op bepaalde vormen van kanker wordt verhoogd door het gebruik van de anticonceptiepil. Verschillende onderzoeken hebben een verhoogd risico op baarmoederhalskanker in verband gebracht met langdurig gebruik van orale anticonceptie. Meer dan 50 onderzoeken hebben een kleine toename van het risico op borstkanker aangetoond door langdurig gebruik van de pil. Bij vrouwen ouder dan 45 jaar nam het risico op borstkanker anderhalf keer (144%) meer toe dan bij vrouwen die de pil nooit gebruikten. Een studie gepubliceerd in The British Journal of Cancer onthulde dat per 100.000 vrouwen die minimaal 10 jaar de pil gebruiken, er 50 extra gevallen van borstkanker ontdekt worden. On a positive note: het verhoogde risico op kanker neemt af na 10 jaar stoppen met de pil.3
De pil heeft invloed op 150(!) lichaamsfuncties
De meeste vrouwen denken dat de pil alleen invloed heeft op hun vermogen om zwanger te worden. Maar de realiteit is dat de pil van grote invloed is op het hormonale systeem en daarmee bijna elk orgaan en elke lichaamsfunctie beïnvloedt. Enkele van deze lichamelijke veranderingen zijn onder meer:
Verlaagde botdichtheid;
Verhoogd risico op gist overgroei en laaggradige ontstekingen4;
Verhoogd risico op bloedstolsels, beroerte en longembolie (een stolsel dat in de longen vastzit);
Verhoogd risico op een hartaanval en beroerte5;
Migraine;
Verhoogde bloeddruk;
Goedaardige levertumoren;
Verhoogde leverenzymen;
Darmdysbiose (onbalans in de darmen) en daardoor verminderde de opname van voedingsstoffen;
Vermindert libido;
De pil kan de partnerkeuze beïnvloeden
Onderzoek suggereert dat de anticonceptiepil van invloed kan zijn op de partnerkeuze. Geur blijkt hierbij leidend. Verborgen in de geur van een man zitten aanwijzingen over zijn belangrijkste MHC-genen. Dit zijn genen die een belangrijke rol spelen bij onder andere de werking van het immuunsysteem.
Studies suggereren dat vrouwen de voorkeur geven aan de geur van mannen waarvan de MHC-genen verschillen van die van henzelf. Koppels die verschillende MHC-genen hebben zijn minder snel genetisch aan elkaar verwant dan koppels met vergelijkbare genen. Kinderen van koppels met meer gevarieerde MHC-profielen hebben daardoor een sterker immuunsysteem.6
De studie suggereert echter dat vrouwen die de pil gebruiken juist van voorkeur veranderen… De vrouwelijke proefpersonen beoordeelden de geuren van genetisch vergelijkbare mannen (via een T-shirt dat de man twee nachten had gedragen) eerder als aantrekkelijk nadát ze de pil hadden ingenomen. Het is niet duidelijk is waarom de pil de aantrekkingskracht beïnvloedt van mannen op vrouwen aan de pil. Het kan zijn dat vrouwen tijdens het gebruik van de pil meer aangetrokken worden tot een verzorgend persoon (aangezien de pil een zwangerschap nabootst).
Dit onderzoek vertelt ons dat de pil waarschijnlijk een van de natuurlijke manieren waarop we een partner kiezen, verstoort. Maar het vertelt ons niet hoe dit relaties kan beïnvloeden. Stel je het algemene scenario voor: een jonge vrouw krijgt de anticonceptiepil zoals gewoonlijk aangeraden, of het nu om medische redenen is of niet. Ze ontmoet een man, ze krijgen een relatie en besluiten te trouwen. Wanneer ze de keuze maken om een gezin te stichten stopt de vrouw met de pil. Relatieproblemen maken hun intrede en het stel denkt dat ze wellicht uit elkaar gegroeid zijn. De vrouw verliest haar interesse en voelt alsof ze met de verkeerde man getrouwd is. De man voelt zich afgewezen. Ze besluiten te scheiden.
Zou deze verandering in aantrekkingskracht significant genoeg kunnen zijn om een relatie te beëindigen? Zou het een factor kunnen zijn waarom zoveel huwelijken in een scheiding eindigen? Een interessant vraagstuk waar wat ons betreft meer onderzoek naar gedaan mag worden.
De pil onderdrukt de werking van de schildklier
De schildklier is o.a. verantwoordelijk voor het reguleren van onze stofwisseling en houdt verband met veranderingen in lichaamsgewicht en energieniveau. Wanneer een vrouw de pil slikt kan dit de functie van de schildklier aantasten waardoor abnormaal lage niveaus van de schildklierhormonen kunnen ontstaan.
Dit komt omdat de pil de eiwitten Sex Hormone Binding Globulin (SHBG) en Thyroxine Binding Globulins verhoogt.7 Deze eiwitten binden zich aan vrije hormonen in de bloedbaan, waardoor ze niet meer beschikbaar zijn voor gebruik door het lichaam. Vrouwen met onvoldoende schildklierhormoon hebben een verhoogd risico op onvruchtbaarheid en miskramen.
Een laag schildklierhormoon kan meerdere klachten veroorzaken, waaronder:
Niet kunnen afvallen
Depressie
Het snel koud hebben
Constipatie
Geheugen- en cognitieve problemen
Droge huid
Haaruitval
En vele andere symptomen.
De pil zorgt voor uitputting van voedingsstoffen
Wat veel vrouwen niet weten is dat de anticonceptiepil het lichaam uitput van essentiële vitamines en mineralen. Antioxidanten, B-vitamines en belangrijke mineralen zoals selenium en zink raken uitgeput wanneer een vrouw een oraal anticonceptiemiddel gebruikt.8 Deze voedingsstoffen zijn van cruciaal belang voor het creëren van belangrijke neurotransmitters, het balanceren van hormonen, leverontgifting, aanmaak van schildklierhormoon, regulering van het immuunsysteem en weefselherstel.
Dat de pil een tekort aan voedingsstoffen kan veroorzaken, kan een probleem zijn voor vrouwen met een kinderwens. Een tekort aan belangrijke vitamines en mineralen kunnen van invloed zijn op de gezondheid van de zwangerschap en de gezondheid van de baby. Dit is belangrijke om te weten voor het geval je van plan bent om te ‘ontpillen’ omdat je een kinderwens hebt. In dat geval kan het wenselijk zijn om je te bloed te laten testen op mogelijke nutriënttekorten.
Voedingsstoffen die worden uitgeput door 'de pil'
Vitamine B6
Het niveau van vitamine B6 bleek significant lager te zijn bij vrouwen die de orale anticonceptie gebruikten in vergelijking met vrouwen die dat niet deden.9
De indruk bestaat dat lage B6-spiegels kunnen bijdragen aan enkele van de bijwerkingen van het nemen van de pil, waaronder depressie, lethargie en vermoeidheid. Lage B6-waarden kunnen ook van invloed zijn op ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap en op het risico op een slecht humeur en depressie in de postpartumperiode.10
Vitamine B12
Vitamine B12 komt in de meeste dierlijke producten voor en is één van de weinige vitamines die niet op betrouwbare wijze kan worden geleverd door een volledig plantaardig dieet.
Een gerandomiseerde controlestudie wees uit dat vrouwen die de pil gebruikten, consistent lagere gehaltes van vitamine B12 hadden, onafhankelijk van hun inname via de voeding.4Uitscheiding via de urine en opname van B12 waren normaal, maar de totale bindingscapaciteit van de vitamine in serum was verminderd. Het glycoproteïne dat B12 tegen maagzuur beschermt, was ook verminderd.10
Foliumzuur
Vrouwen die de pil gebruiken hebben een lager folaatgehalte omdat de pil de absorptie of versnelde uitscheiding van foliumzuur in het lichaam kan verstoren.10
Naast vitamine B12 is foliumzuur vooral belangrijk tijdens preconceptie en zwangerschap voor de preventie van neurale buisdefecten. Daarnaast is een tekort aan foliumzuur in verband gebracht met stemmingsstoornissen, waaronder depressie en angst.10
Magnesium
Magnesium is een essentieel mineraal voor de energieproductie en is betrokken bij meer dan 300 enzymreacties in het lichaam.
Oestrogeentherapie, inclusief het gebruik van de pil, verlaagt het magnesiumgehalte in het lichaam en kan een tekort veroorzaken.
Selenium
Een cross-sectionele gerandomiseerde studie van vrouwen die de pil gebruikten, toonde aan dat het gemiddelde seleniumgehalte bij die vrouwen significant lager was dan bij controlegroep.10
Lage niveaus van schildklierhormonen kunnen het risico op onvruchtbaarheid en miskraam verhogen.11
Zink
Lagere zinkgehaltes zijn gevonden bij vrouwen die de pil gebruiken in vergelijking met vrouwen die dat niet doen. Dit is waarschijnlijk te wijten aan veranderingen in absorptie, weefselvernieuwing of uitscheiding.10
Zink is een nutriënt waar vrouwen tijdens de zwangerschap en de postpartumperiode een verhoogde behoefte aan hebben. Het is aangetoond dat een zinktekort de geestelijke gezondheid en het welzijn van moeders kan beïnvloeden. Daarnaast zijn lagere zinkgehaltes in verband gebracht met het moeilijker zwanger kunnen worden.11
Wat is een goed alternatief?
Gelukkig is de pil niet de enige optie!
Weet wanneer je vruchtbaar bent: toegegeven, deze methode vergt wat meer toewijding, maar het is dan wel de enige − natuurlijke − methode zonder bijwerkingen. Bij deze methode meet je de Basale lichaamstemperatuur onder de tong met de sensor op de Daysy. Het interne algoritme calculeert en analyseert direct de meting en geeft aan of vandaag een vruchtbare of onvruchtbare dag is. Daysy en LadyComp (van dezelfde maker) onderscheiden vruchtbare van onvruchtbare dagen met een nauwkeurigheid van 99,4%.12 je jouw menstruatiecyclus zodat je weet wanneer je vruchtbaar bent en wanneer niet. Op deze manier kun je tijdens je vruchtbare periode zelf de afweging maken om bijvoorbeeld een condoom te gebruiken of af te zien van geslachtsgemeenschap.
Een methode om dit goed bij te houden is de Daysy: dit is een zogenaamde cyclus tracker. Het is een apparaatje waarmee je iedere ochtend je lichaamstemperatuur (basale lichaamstemperatuur) meet. Het apparaatje analyseert vervolgens je meting met het algoritme, dat gegevens van 5 miljoen menstruatiecycli en 30 jaar onderzoek bevat. Op basis van deze gegevens vertelt het je direct of je in je vruchtbare fase bent of niet.
Tot slot
De anticonceptiepil is sinds de introductie de meest voorgeschreven anticonceptiemethode die er is. En hoewel het op het eerste oog een uitkomst kan zijn voor veel (jonge) vrouwen, kleven er veel bijwerkingen aan het gebruik van de pil. Veelal bijwerkingen met grote gevolgen waar wat ons betreft nog te weinig voorlichting over wordt gegeven. Wanneer een (jonge) vrouw met menstruatie- of hormonale problemen aanklopt bij een arts, zou er eerst gekeken moeten worden naar een eventuele onderliggende disbalans in het lichaam. In plaats daarvan wordt er nog te vaak meteen hormonale anticonceptie of bijvoorbeeld antidepressiva voorgeschreven. Met alle gevolgen van dien zonder de échte oorzaak aan te pakken. Omdat dit veelal middelen zijn die jaren achtereen gebruikt worden is een weloverwogen en goed geïnformeerde keuze ontzettend belangrijk.
TIP!
Bekijk het ‘Cyclus+ Pakket’ door fertility expert en orthomoleculair therapeut Patricia Dijkema samengesteld. Dit supplementen pakket kan tijdens en na anticonceptie gebruik de essentiële voedingsstoffen aanvullen. Ook als de menstruatiecyclus niet goed op gang komt na het staken van anticonceptie. Vrouwen die met een Daysy of LadyComp meten zien hun cyclusverloop en kunnen in overleg met Patricia de hormonale gezondheid/menstruatiecyclus verbeteren.
Referenties:
Anticonceptiemethode naar leeftijd. (2018, 11 december). [Infographic]. Rutgers. https://www.rutgers.nl/sites/rutgersnl/files/Onderzoek%20afbeeldingen/anticonceptie_aangepast_11122018_def.jpg
Skovlund CW, Mørch LS, Kessing LV, Lidegaard Ø. Association of Hormonal Contraception With Depression. JAMA Psychiatry. 2016 Nov 1;73(11):1154-1162. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2016.2387. Erratum in: JAMA Psychiatry. 2017 Jul 1;74(7):764. PMID: 27680324.
Briggs, H. (2011, 26 oktober). Pill “lowers ovarian cancer risk”. BBC News. https://www.bbc.com/news/health-15449363
Piltonen T, Puurunen J, Hedberg P, Ruokonen A, Mutt SJ, Herzig KH, Nissinen A, Morin-Papunen L, Tapanainen JS. Oral, transdermal and vaginal combined contraceptives induce an increase in markers of chronic inflammation and impair insulin sensitivity in young healthy normal-weight women:a randomized study. Hum Reprod. 2012 Oct;27(10):3046-56. doi: 10.1093/humrep/des225. Epub 2012 Jul 18. PMID: 22811306.
Petitti DB, Wingerd J, Pellegrin F, Ramcharan S. Risk of Vascular Disease in Women: Smoking, Oral Contraceptives, Noncontraceptive Estrogens, and Other Factors. 1979;242(11):1150–1154. doi:10.1001/jama.1979.03300110022020
Roberts SC, Gosling LM, Carter V, Petrie M. MHC-correlated odour preferences in humans and the use of oral contraceptives.Proc Biol Sci. 2008;275(1652):2715-2722. doi:10.1098/rspb.2008.0825
Raps M, Curvers J, Helmerhorst FM, Ballieux BE, Rosing J, Thomassen S, Rosendaal FR, van Vliet HA. Thyroid function, activated protein C resistance and the risk of venous thrombosis in users of hormonal contraceptives.Thromb Res. 2014 Apr;133(4):640-4. doi: 10.1016/j.thromres.2013.12.041. Epub 2014 Jan 7. PMID: 24438944.
Akinloye O, Adebayo TO, Oguntibeju OO, Oparinde DP, Ogunyemi EO. Effects of contraceptives on serum trace elements, calcium and phosphorus levels.West Indian Med J. 2011 Jun;60(3):308-15. PMID: 22224344.
Fenasse R, McEwen B. Impact of the oral contraceptive pill on health and nutritional status.J Aust Tradit Med Soc. 2019;25(4):197–203.
Wakeman, M. (2019).A Review of the Effects of Oral Contraceptives on Nutrient Status, with Especial Consideration to Folate in UK. Journal of Advances in Medicine and Medical Research, 30(2), 1-17
Qazi IH, Angel C, Yang H, Pan B, Zoidis E, Zeng CJ, Han H, Zhou GB. Selenium, Selenoproteins, and Female Reproduction: A Review. 2018 Nov 22;23(12):3053. doi: 10.3390/molecules23123053. PMID: 30469536; PMCID: PMC6321086.
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13625187.2021.1871599 The performance of a fertility tracker device. https://www.daysy.nl/daysy-betrouwbaar